W indeksie NTM zawartych jest 7 cech zdrowotnościowych, które w sumie stanowią 53% całego indeksu. W kolejnych postach będziemy mówić o zdrowiu i reprodukcji, a zaczniemy od indeksu zdrowotności wymienia. Na indeks ten położono wagę równą 19% dla rasy VikingJersey, 13% dla VikingHolstein i 11% dla VikingRed.
Indeks zdrowotności wymienia jest silnie skorelowany z indeksem NTM - dla rasy VikingHolstein korelacja ta wynosi 41%. Jest również wysoce skorelowany z długowiecznością (36%) i zdrowiem ogólnym (28%). Indeks zdrowotności wymienia to bardzo istotna cecha - zarówno dla dobrego samopoczucia i komfortu krowy - jak i z powodów ekonomicznych. Przecież jednym z najczęstszych powodów brakowania krów mlecznych jest właśnie mastitis.
Indeks zdrowotności wymienia opisuje odporność genetyczną córek danego buhaja na mastitis i zawiera w sobie wartości hodowlane dla zdrowotności wymienia z 3 pierwszych laktacji. Indeks wyliczany jest na podstawie informacji o klinicznych przypadkach mastitis , zarejestrowanych przez weterynarzy. Liczba komórek somatycznych (3 pierwsze laktacje) oraz budowa wymienia (zawieszenie przednie wymienia i głębokość wymienia z 1 laktacji) są wykorzystywane jako cechy pomocnicze przy zdrowotności wymienia. Co czyni nasz indeks zdrowotności wymienia wyjątkowym, jest fakt, że w krajach VikingGenetics nie polegamy tylko na liczbie komórek somatycznych (SCC), ale rejestrujemy faktyczne przypadki zachorowań. Korzystanie z samego SCC nie jest wystarczające do poprawy odporności na mastitis. Korelacja między SCC a klinicznym mastitis wynosi ok. 0,6, zatem nie są to cechy równoznaczne. W związku z tym, faktyczne przypadki mastitis są bardziej wiarygodną podstawą do wyliczania wartości hodowlanych. Oficjalne rejestracje przeprowadzane są dla 90% krów w Danii, Szwecji i Finlandii. Dzięki temu wartości hodowlane dla zdrowotności wymienia są bardzo wiarygodne.
Córka buhaja, którego wartość hodowlana dla zdrowotności wymienia wynosi 120, będzie rzadziej chorowała na mastitis niż córka buhaja z WH 100, która jest średnią dla populacji danej rasy. Jest naprawdę duża różnica między buhajami! Na przykład, buhaj rasy VikingHolstein z WH 120 dla zdrowotności wymienia oznacza 42% mniej przypadków mastitis w porównaniu do średniej populacji.
Co ten 42% spadek oznacza w rzeczywistości? Aby to zobrazować, wyobraźmy sobie 2 stada z krowami rasy holsztyńskiej. W gospodarstwie A jest 500 krów, z czego 10% rocznie choruje na mastitis – oznacza to więc 50 przypadków zachorowań na rok. Gospodarstwo B liczy również 500 krów, ale mastitis występuje u 40% krów rocznie, czyli jest tu 200 zachorowań na rok. Buhaj z WH 120 dla zdrowotności racic może zredukować częstotliwość występowania mastitis w gospodarstwie A z 50 do 29, a w gospodarstwie B z 200 do 116 przypadków na rok. W krajach VikingGenetics częstotliwość występowania mastitis dla rasy VikingHolstein (średnia w 3 pierwszych laktacjach) wynosi ok. 13%, a dla ras VikingRed i VikingJersey odpowiednio: 8% i 15%.